Da li su privatni penzioni fondovi odgovor na ekonomske izazove?
U 2023. godini dobrovoljni penzioni fondovi u Srbiji doživeli su značajan rast, kako u broju korisnika, tako i imovini. Analiza Narodne banke Srbije govori da je broj korisnika na kraju četvrtog tromesečja 2023. godine iznosio 220.714, što je porast od 2,4% u odnosu na kraj 2022. godine.
Svakako je jedan od glavnih razloga za to i razmišljanje osiguranika da li će državni penzioni fond u budućnosti omogućavati održivost i adekvatan životni standard. Takvo razmišljanje je svakako razumljivo, budući da funkcionisanje državnog penzionog fonda zavisi od mnoštva faktora koji deluju na svakodnevnom nivou, ali i u dužoj perspektivi, poput sankcija, političkih turbulencija, inflacije, ratova, budžetiranja i sl.
Kvantitativni indikatori
Kako bi se izračunao iznos penzije koju isplaćuje državni penzioni fond, uzimaju se u obzir određeni koeficijenti, poput prosečne neto plate na nivou Srbije, prosečne penzije i broja godina radnog staža. Prema važećim pravilnicima, u odnosu na iznos plate, penzija nakon 40 godina radnog staža može iznositi 29.495 RSD ukoliko je prosečna zarada bila 50.000 RSD. Za platu od 70.000 RSD, iznos penzije bi bio 41.290 RSD, dok je nakon 40 godina sa platom od 90.000 RSD, iznos penzije 53.090 RSD.
Vrednost alternative
S obzirom na takve indikatore, privatni penzioni fondovi se nameću kao značajna alternativa, odnosno ulaganje u stabilan finansijski temelj i sigurnu budućnost. Zato ne iznenađuje rast zabeležen u prethodnoj godini, po stopi od 11,5%, koji je rezultovao u ukupnoj imovini ovih fondova od 53,8 milijardi dinara. Ipak, struktura ulaganja imovine fondova nije se značajno promenila, s najvećim udelom državnih obveznica koje čine 70,1% ukupne imovine. Ova konzervativna strategija osigurava stabilnost, ali ne pruža visoke prinose.
Izvor: NBS
Demografski uvid
Prosečna starost korisnika dobrovoljnih penzijskih fondova na kraju 2023. godine bila je oko 48 godina. Najveći broj korisnika nalazi se u starosnoj kategoriji od 40 do 49 godina, a prisustvo korisnika mlađih od 19 godina jasno ukazuje na trend ranog investiranja.
Kriterijumi za investiranje
O čemu treba voditi računa pri investiranju u privatne penzione fondove
Uticaj inflacije
Inflacija je značajan faktor koji utiče na isplativost ulaganja u privatne penzione fondove. U 2023. godini prosečna inflacija iznosila je 12,1%, dok je imovina fondova porasla za 11,5%. Iako ovo predstavlja pozitivan nominalni rast, realni prinos je praktično neutralizovan inflacijom, što znači da nije došlo do stvarnog povećanja vrednosti imovine korisnika.
Regulativa i garancije
Narodna banka Srbije vrši nadzor nad radom i kontrolu društava za upravljanje dobrovoljnim penzijskim fondovima, osiguravajući da se sredstva investiraju u stabilne opcije. Ipak, postoje rizici višeg nivoa, povezani sa nelikvidnošću i ekonomskim nestabilnostima.
Alternative ulaganju u penzione fondove
Ulaganje u nekretnine često se spominje kao atraktivna alternativa zbog svoje stabilnosti i razumljivosti za širi spektar građana. Takođe, i opcije zajedničkog investiranja u nekretnine predstavljaju potencijalnu alternativu tradicionalnim penzijskim fondovima.
Konzervativna investiciona politika penzionih fondova donosi visok nivo sigurnosti, uz relativno nizak prinos u poređenju sa rizičnijim ulaganjima. Efektivnost i smisao ovakvog ulaganja u velikoj meri zavise i od širih uslova na tržištu, pri čemu su razlike između država i tržišta često izuzetno visoke. Ipak, imajuću u vidu da investicija u privatne penzione fondove svakako donosi prinos, definitivno predstavljaju opciju za upotpunjenje ili značajno povećanje buduće penzije i, kao takva, zaslužuje svaku preporuku.